Image
EERST KENNEN, DAN KUNNEN
In dit interview met Vlaams minister van Onderwijs, Justitie en Werk, Zuhal Demir hebben we het over engagement op de werkvloer in zorg en onderwijs. Een complex thema dat uitnodigt tot nuance. We legden onze vragen voor aan Zuhal Demir, Vlaams minister van Onderwijs, Justitie en Werk. Een gesprek over roeping, realiteit en respect.
U bent verantwoordelijk voor drie grote domeinen: Onderwijs, Justitie en Werk. Welk ligt u het meest na aan het hart?
“Alle drie zijn natuurlijk belangrijk, dus kiezen is niet eenvoudig. Maar als ik toch moet kiezen, dan raakt onderwijs mij het meest. Ik ben zelf mama van een dochter van zeven, dus ik volg het onderwijs ook als betrokken ouder. Onderwijs is de basis van alles. Van daaruit krijgen kinderen kansen, ongeacht in welk nest ze geboren worden. Want op dat laatste heeft een kind geen invloed.”
In zorg en onderwijs is de inzet vaak groot — zélfs buiten de officiële uren. Hoe ver mag dat gaan? Wordt ‘passie’ soms niet te gemakkelijk gebruikt als excuus voor een hoge werkdruk?
“Ik geloof echt dat leerkrachten kiezen voor hun beroep omdat ze het leven van kinderen en jongeren willen vormgeven. Dat komt vaak voort uit een soort roeping. Maar die roeping mag geen reden zijn om hen niet respectvol te behandelen of onvoldoende correct te verlonen. Voor mij is het duidelijk: het is én engagement én de juiste omkadering. Leerkrachten nemen veel op zich. Wanneer ik mijn dochter om zeven uur ’s ochtends op school afzet, zie ik al licht branden in de klassen. Ze zijn dan bezig met voorbereidingen of knutselwerk klaarzetten. Dat werk zien ouders vaak niet. Daarom is het belangrijk dat leerkrachten, samen met hun schoolteam, waken over een gezonde werk-privébalans.”
Zou een duidelijk takenpakket voor leerkrachten discussies kunnen voorkomen?
“Dat is net de discussie die vandaag loopt in het sociaal overleg. Evolueren we naar een 38-urenweek waarin alles netjes opgelijst staat? Of behouden we het systeem van 20 tot 22 lesuren en vullen leerkrachten hun andere taken zelf in? Niet alle vakbonden staan te springen voor een vast takenpakket, maar ik vind duidelijkheid belangrijk. De kerntaken zijn lesgeven en de voorbereiding daarvan. Wat daarbuiten valt, moet goed afgebakend worden. Vandaag zijn de verschillen tussen leerkrachten soms groot, en dat zorgt voor wrevel.”
Planlast en administratieve druk blijven een grote frustratie. Hoe kijkt u daarnaar?
“Die planlast is gigantisch: evaluatiefiches, Smartschool, opvolgingssystemen … Leerkrachten zeggen vaak: ‘We moeten dat allemaal doen omdat de inspectie het vraagt.’ Maar van mij hoeft dat niet. We zijn in een samenleving terechtgekomen waarin iedereen zich constant moet verantwoorden. We moeten opnieuw durven vertrouwen op onze leerkrachten. Minder papierwerk, meer échte gesprekken over wat telt.”
Zuhal Demir
- Zuhal Demir (46) is een Belgische politica voor N-VA. Ze is momenteel minister van Onderwijs, Justitie en Werk.
- Ze groeide op in een arbeidersgezin in Genk, behaalde haar diploma in de rechten en startte haar carrière bij een internationaal advocatenkantoor in Antwerpen.
- Zuhal is moeder van één dochter, Rozanne
“School hoeft niet ‘leuk’ te zijn. Ik vraag mijn dochter: ‘Wat heb je vandaag geleerd?’”
Wat doet u vandaag aan het nijpende lerarentekort?
“Er zijn de voorbije tien jaar bijna 21.000 leerkrachten bijgekomen. Vandaag hebben we in Vlaanderen ongeveer één leerkracht per tien leerlingen. Het probleem zit dus niet in het aantal, maar in de inzetbaarheid. Veel leerkrachten staan niet effectief voor de klas. Als je bent aangeworven als leerkracht, moet je in principe lesgeven. Daarnaast zetten we in op zij-instromers en nemen we tot vijftien jaar anciënniteit mee in de verloning. Maar dat alleen volstaat niet.”
Hoe voorkomt u dat beginnende leerkrachten afhaken?
“Ongeveer één op de drie starters stopt binnen de vijf jaar. Vaak ligt dat aan het klasgebeuren: rumoer, ordeproblemen, complexe situaties. Vooral in grootsteden, met Brussel als uitschieter. Daarom investeren we in aanvangsbegeleiding: starters staan in hun eerste jaar slechts 80% van de tijd voor de klas, maar krijgen een volledig loon. Ze krijgen tijd voor coaching en ondersteuning. Daarnaast hervormen we de lerarenopleiding, met meer nadruk op klasmanagement en vakdidactiek. Ook duidelijke orde- en gedragsregels helpen. We willen het gezag van de leerkracht versterken.”
U kondigde ook een hervorming aan van de werkbaarheidcheques. Wat houdt dat in?
“De middelen voor werkbaarheid blijven, maar we zetten ze efficiënter in. Nu bereiken ze niet altijd de juiste mensen. We willen het structurele budget van 3 miljoen euro inzetten op concrete maatregelen die voelbaar zijn op de werkvloer. Geen symbolische cheque, maar echte ondersteuning: stress verlagen, motivatie verhogen. Kleine dingen kunnen een groot verschil maken. Gun mensen een extra pauze. Laat ze wandelen, bewegen, even ademhalen.”
U bent zelf alleenstaande moeder. Hoe combineert u dat met uw werk?
“Het is soms hollen. ’s Avonds ben ik vaak uitgeput, maar ik probeer toch huiswerk te maken met mijn dochter. En als ik even tijd nodig heb, dan vraag ik hulp. ‘Wil jij een uurtje blijven?’ zeg ik dan tegen de buren. We moeten dat meer durven. Vroeger leenden we bij de buren een liter melk. Waarom zouden we nu geen tijd durven vragen?”
Ligt het Finse onderwijssysteem dichter bij uw visie dan het strenge Engelse model waarmee u vaak geassocieerd wordt?
“Finland focust op gelijke kansen, wat ik cruciaal vind. Maar de kwaliteit van het onderwijs daalt daar ook. Engeland zet opnieuw in op kennis, en daar zie je de resultaten stijgen. Ik zeg niet dat we Engeland moeten kopiëren, maar we moeten wel terug naar een focus op kennis. Eerst kennen, dan kunnen. School hoeft niet altijd ‘leuk’ te zijn. Ik vraag mijn dochter niet: ‘Was het leuk op school?’ Wel: ‘Wat heb je geleerd?’”
Wat is de rol van schoolbesturen? Waar kunnen zij het verschil maken?
“Een sterk schoolbestuur tilt een hele schoolgroep op. We investeren in de professionalisering van schoolleiders. Er is nu een officieel kernprofiel voor directeurs, en we voorzien een uniforme opleiding. Leerkrachten worden vaak belast met taken die niet van de minister komen, maar van het schoolbestuur. Ik zag onlangs in een school hoe het bestuur ruimte gaf aan leerkrachten om te werken aan orde en structuur — en hen daarin ondersteunde. Dat is exact wat we nodig hebben.”
Inclusief onderwijs blijft een uitdaging. Wat verandert er met uw hervorming?
“Bijna 6% van de Vlaamse leerlingen zit in het buitengewoon onderwijs — het Europese gemiddelde is 1,7%. We labelen te snel. Ik wil het gewoon onderwijs versterken, met meer ondersteuning binnen de schoolcontext. Daarom starten we met twintig pionierscholen waar kinderen extra zorg krijgen, zonder apart gezet te worden. Daarnaast herbekijken we de hele ondersteuningsstructuur. Ondersteuners moeten sneller kunnen schakelen, deel uitmaken van het schoolteam.”
Waarom zou deze hervorming wél slagen, terwijl het M-decreet faalde?
“Het M-decreet was goed bedoeld, maar zette iedereen in dezelfde klas. Dat werkte niet. Nu kiezen we voor integratie binnen de school, met ruimte voor ondersteuning en aangepaste aanpak. En we starten met concrete voorbeelden, met middelen. Scholen die willen meedoen, krijgen ondersteuning.”
U bezocht ook strenge Engelse scholen. Wat nam u daarvan mee?
“Michaela School was de strengste, ja. Maar het werkt. Het is een concentratieschool, kinderen spreken er meer dan zestig talen, en toch behalen ze schitterende resultaten. Door duidelijke structuur en hoge verwachtingen. Ook bij ons moeten we excellentie durven stimuleren.”
“Leerkrachten moeten ondersteund worden, niet overbelast.”
1 op 5 jongeren voelt zich mentaal niet goed. Hoe combineert u mentaal welzijn en onderwijskwaliteit?
“Onderwijs kan en moet niet alles oplossen. Maar we kunnen wel structuur, routine en rust bieden. In de Engelse scholen die ik bezocht, werd nauwelijks gepest — net door die duidelijke structuur. Dat is échte preventie. En tegelijk geloof ik sterk in belonen: een compliment, een applausje. Kleine dingen bouwen vertrouwen.”
Hoe was u als kind? En voelt u dat kind nog in uzelf?
“Ik was leergierig, nieuwsgierig — en een tikkeltje stout. Dat rebelse leerde ik op straat, niet op school. Daar golden strikte regels. Ik herinner me dat we enkel kleine oorbellen mochten dragen. Toen ik eens grotere aanhad, zei de zuster: ‘Afgeven. Vrijdag krijg je ze terug.’ Je kon proberen tegendraads te zijn, maar de zusters hadden dat snel door.” (lacht)
Dit artikel verscheen in zijn oorspronkelijke versie in Dichtbij #68
Redactie & fotografie: Hannes Vandenbroucke
