Joachim De Vos is een wereldautoriteit op het vlak van innovatie. Hij is de oprichter van Living Tomorrow en TomorrowLab en zet zich al bijna dertig jaar in om organisaties futureproof te maken. “Als je naar de toekomst wil kijken, moet je ook naar het verleden durven terugblikken en daar de moeilijke maar waardevolle lessen uithalen. Innovatie werkt net zo: je moet je telkens afvragen hoe nieuwe technologieën misbruikt kunnen worden tegen de mens, om daar vervolgens rekening mee te houden.”

Hoe alles begon

Joachim De Vos groeide op in Aalter en bracht 12 schooljaren door in het Emmaüsinstituut van de Broeders van Liefde. “Op de speelplaats hadden we het vaak over raketten, auto’s en motoren. Alles wat ik vandaag doe rond innovatie, is daar ontstaan.”

Sinds 1994 denkt hij na over de toekomst vanuit wetenschap en techniek. Hij herinnert zich nog goed hoe Bill Gates in 1995 bij de opening van Living Tomorrow opmerkte: “We overschatten wat er in 5 jaar kan gebeuren, maar we onderschatten wat er in 15 jaar kan veranderen.” Dat blijkt vandaag meer dan ooit waar. “In de laatste 50 jaar is er meer veranderd dan in de 1000 jaar daarvoor. En die versnelling gaat alleen maar door. Daarom is het zo belangrijk om jongeren en ouderen te laten nadenken: hoe kunnen we ons aanpassen aan een snel veranderende wereld?”

Wat betekent innovatie?

Innovatie is meer dan technische snufjes. “Het gaat niet om een paar VR-brillen kopen en daarmee rondlopen. Innovatie draait om twee dingen: het bedenken van nieuwe oplossingen en het succesvol in de markt zetten daarvan. Niet zomaar iets uitvinden, maar ook implementeren op een manier die impact heeft.”

Voor je aan innovatie begint, stelt Joachim voor om je een cruciale vraag te stellen: wat is de toegevoegde waarde die mijn organisatie binnen 15 jaar nog zal hebben? “Het is niet genoeg om het heden te optimaliseren; je moet ver genoeg in de toekomst kijken en de moed hebben die visie in de praktijk te brengen.”

Hij stelt een eenvoudige oefening voor: beeld je in hoe jouw school, voorziening of bedrijf er in 2040 uitziet. Durf de moeilijke vragen te stellen, zoals: zullen er nog leerkrachten zijn? Wat gebeurt er als AI simultaan gesproken tekst vertaalt? Welke vaardigheden blijven relevant?

Waarom innovatie vaak mislukt

Joachim’s boek Why Innovation Fails legt uit waarom veel innovaties stranden. “Om te innoveren moet je durven falen. Maar we richten ons te veel op successen en luisteren niet naar zij die gefaald hebben. Nochtans leren we daar de meeste waardevolle lessen uit.”

Een belangrijk concept uit zijn boek is de ‘Future Fitness Formule’, die meet hoe toekomstbestendig een organisatie is. Verrassend genoeg verlaagt veel ervaring binnen een team de wendbaarheid. “In turbulente tijden remmen ervaren mensen vaak af omdat ze denken: ‘Dat hebben we 5 jaar geleden al eens geprobeerd.’ Maar voor innovatie heb je juist input nodig van mensen met weinig ervaring die onbevangen naar nieuwe uitdagingen kijken.”

Innovatie met een menselijk gezicht

Hoewel technologie een cruciale rol speelt in innovatie, benadrukt Joachim dat het menselijke aspect centraal moet blijven staan. “We focussen soms te veel op technologie en te weinig op de mens. Innovatie vraagt om een balans tussen technische vooruitgang en menselijke waarden.”

Hij voorspelt dat AI ons zowel in gespecialiseerde kennis als in het overzien van complexe situaties kan overtreffen. Maar er blijft iets dat exclusief menselijk lijkt: “Omgaan met het menselijke lijden zal altijd een menselijke vaardigheid blijven.” Dit maakt het des te belangrijker om vakken zoals filosofie, muziek en levensbeschouwing in het onderwijs te koesteren.

Joachim besluit met een boodschap van hoop: “Technologie is niets om bang voor te zijn, zolang we ons blijven informeren en meegroeien. De echte uitdaging ligt in hoe we als mens omgaan met technologie en hoe we blijven innoveren als soort. Daar geloof ik heel sterk in.”



Dit artikel verscheen in zijn originele vorm in ons medewerkersmagazine Dichtbij in juni 2024