Image
Nieuwe wet biedt vrijwillig alternatief voor gedwongen opname in de psychiatrie
Nieuwe wet biedt vrijwillig alternatief voor gedwongen opname in de psychiatrie
Vanaf 1 januari: een meer menselijke benadering in de psychiatrische zorg
Op 1 januari 2025 treedt een vernieuwde wet in werking die gedwongen opnames in de psychiatrie op een ingrijpende manier hervormt. Deze wet legt de nadruk op vrijwillige alternatieven en meer zorgvuldigheid in het besluitvormingsproces. Patiënten met een ernstige psychiatrische aandoening die zichzelf of anderen in gevaar brengen, kunnen voortaan kiezen voor een vrijwillige behandeling onder voorwaarden. Voorzitter Raf De Rycke van de Broeders van Liefde, die tevens voorzitter is van de federale werkgroep die de wet voorbereidde, noemt deze hervorming een noodzakelijke stap vooruit.
Einde aan stigmatiserende terminologie
“De vorige wetgeving, die terugging tot 1990, bevatte stigmatiserende termen die niet meer passen bij de hedendaagse kijk op psychiatrische zorg,” zegt Raf De Rycke. “Zo werd er gesproken over ‘geesteszieken’ en ‘gedwongen opname’. Deze begrippen zijn nu vervangen door ‘personen met een psychiatrische aandoening’ en ‘beschermende observatiemaatregel’. Dit is niet enkel een kwestie van taal; het weerspiegelt een fundamentele shift naar meer respect voor de patiënt.”
De vernieuwde wet voorziet ook in een grondiger evaluatie voordat een maatregel wordt genomen. Zo kan een procureur een observatieperiode van maximaal 48 uur opleggen om een duidelijker beeld te krijgen van de situatie. Dit moet fouten in de besluitvorming helpen voorkomen en bijdragen aan een beter begrip van de problematiek.
Meer regie voor de patiënt
Een van de meest baanbrekende veranderingen is de introductie van de vrijwillige behandeling onder voorwaarden. “Deze maatregel biedt een tussenweg tussen volledige vrijwilligheid en gedwongen opname,” legt psychiater Kirsten Catthoor uit. “Patiënten kunnen thuis blijven wonen of in een aangepaste setting verblijven, terwijl ze akkoord gaan met een behandelplan dat bijvoorbeeld voorwaarden kan bevatten zoals het innemen van medicatie of het vermijden van alcohol. Justitie houdt toezicht, maar de patiënt behoudt een grotere mate van autonomie. Dit is een overwinning voor hun inspraak en zelfbeschikking.”
Zorg op maat en mobiele teams
De wet sluit aan bij de recente trend om psychiatrische zorg zo veel mogelijk op maat en buiten het ziekenhuis te organiseren. Mobiele teams die patiënten thuis ondersteunen, krijgen hiermee een sterkere basis. Volgens Raf De Rycke is dit een logische stap: “De psychiatrie streeft al jaren naar minder opnames en meer flexibele zorgvormen. Deze wet versterkt die aanpak.”
Kritiek en uitdagingen bij de implementatie
Hoewel de zorgsector de hervormingen verwelkomt, zijn er ook uitdagingen. De mogelijkheid om patiënten tot 48 uur te observeren roept vragen op over de capaciteit van ziekenhuizen. “We hebben niet voldoende personeel om deze observatieperiodes direct goed uit te voeren,” waarschuwt Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro. “Dit kan leiden tot procedures en eisen van justitie waar we nu niet klaar voor zijn. We pleiten daarom voor een gefaseerde invoering van de wet.”
Volgens Raf De Rycke zal de uitvoering in de praktijk inderdaad stapsgewijs gebeuren. “In overleg met justitie en zorgverleners worden afspraken gemaakt over wat direct haalbaar is en wat tijd vergt. Dit is een gezamenlijke inspanning om de zorg voor kwetsbare mensen te verbeteren.”
Een menselijker en zorgvuldiger systeem
Met de invoering van deze vernieuwde wet hoopt de overheid het aantal gedwongen opnames terug te dringen. In 2023 waren er bijna 5.000 gedwongen opnames, een stijging van 60 procent sinds 2010. Door meer zorgvuldigheid en een grondiger beoordeling moet deze trend worden gekeerd.
Bij de Broeders van Liefde geloven we sterk in de principes achter deze wet: minder dwang, meer keuzevrijheid, en zorg die uitgaat van respect voor de mens achter de aandoening. Samen bouwen we aan een inclusieve samenleving waarin iedereen de kans krijgt om met waardigheid te herstellen.
Luister naar een interview met onze voorzitter Raf De Rycke op Radio 1
Beeld: VRT