Image
Internationale dag van de vertaler
Internationale dag van de vertaler
Een goeie dag op de dag van de vertaler.
30 september was de sterfdatum van de heilige Hiëronymus van Stridon die de Bijbel uit het Grieks en het Hebreeuws naar het volkslatijn vertaalde en zo de patroonheilige der vertalers werd.Vertalen beschouwt men soms als een monnikenwerk. Dat is grappig, want ik werk als vertaler voor de Broeders van Liefde, die wel religieuzen maar geen monniken zijn.
Aangezien deze congregatie en organisatie ook in Wallonië actief is, worden vele teksten door mij in het Frans vertaald.Vertalen is een beetje een ambacht, waarvan de werktuigen de grammatica’s zijn en de (al dan niet digitale) woordenboeken. Daarbij dienen minstens ook taalgevoel, nauwkeurigheid, nuance en stijl aanwezig te zijn. Een goede leerschool is dus onontbeerlijk.
Een eerste principe is te geloven in de vertaalbaarheid van teksten, namelijk dat een tekst in de brontaal getrouw kan omgezet worden naar een tekst in de doeltaal. Voor zakelijke teksten spreekt dat een beetje voor zich, maar literaire teksten zijn meestal meer gelaagd.
Je kan een tekst in de brontaal beschouwen als een partituur waarvan de vertaling een uitvoering is. Je kan vertalen dus best wel als een kunst beschouwen, die enige creativiteit vereist. Soms vraagt men mij, zo heel de dag vertalen, is dat niet saai. Ik vind van niet, integendeel, elke nieuwe tekst is een uitdaging om die getrouw en nauwlettend om te zetten.
Vandaag spreekt men veel over vertaalsoftware en de waarde ervan. Ik geloof niet in een teletaalmachine van professor Barrabas waar je een tekst input en de vertaalde output er automatisch verschijnt. De kwantiteit die zo’n machine aankan is natuurlijk enorm, maar de vraag is of de kwaliteit voldoende is. Ik denk dat het wel een hulpmiddel kan zijn voor sommige teksten, maar er is altijd een bijsturing en menselijke interventie nodig om tot een goed resultaat te komen. Hoewel de vertaalsoftware altijd beter wordt, zal er altijd werk blijven voor de vertalers om de teksten kritisch na te lezen. Een vertaalfout kan grote gevolgen hebben. Waarschijnlijk zal de vakkennis en de deskundigheid van de menselijke vertaler altijd wel een meerwaarde hebben.
Ik wil de Internationale Federatie van Vertalers danken dat er een dag van de vertaler bestaat, en ook de Verenigde Naties die sinds 2017 deze dag hebben erkend. De rol die vertalers spelen voor de vrede, het wederzijds begrip en de ontwikkeling staan hierbij centraal.
Dank dat u op deze dag even aan mij en alle andere vertalers en tolken in de wereld denkt!
Edwin Vercruysse
30/09/2022
Edwin Vercruysse is stafmedewerker vertalingen Nederlands-Frans-Engels bij het Team Mensen van de Centrale Diensten van de organisatie Broeders van Liefde.