OPINIE - Pleidooi voor verbinding en creativiteit

Het Grote Psychiatrierapport dat De Morgen publiceerde begin 2017 zal vermoedelijk vele lacunes in de psychiatrie blootleggen. Ik ben zelf een (kersverse) hulpverlener (23 jaar) werkzaam in de psychiatrie en ben me, net als mijn collega’s, zeer bewust van de vele hiaten en gebreken binnen onze sector.     

We kunnen hier als sector op verschillende manieren mee omgaan. Zo kunnen we wijzen op het feit dat we meer middelen en personeel nodig hebben. Als hulpverlener staan we vaak machteloos omdat we botsen tegen structurele grenzen. Te weinig personeel kan bijvoorbeeld isolaties als noodzakelijk kwaad in stand houden. Toch mag dit volgens mij niet het enige antwoord zijn. Zo verschuiven we de verantwoordelijkheid en verandert er ondertussen weinig.  

Inzetten op meer registratie, controle en transparantie kan ook een reactie zijn. Zo kan het registreren van het aantal isolaties zorgen voor bewustwording. Maar tegelijk houdt dit ook risico’s in. Het herleiden van de zorg tot cijfers, is een reducering van de complexiteit van de zorg. Intermenselijke relaties kunnen volgens mij niet gevat worden in ‘objectieve’ cijfers. Bovendien heeft het toenemend registreren ook een omgekeerd evenredige verhouding met de tijd die we aan cliënten en hun omgeving kunnen besteden. Een ander gevaar is dat de meest complexe gevallen, waar we cijfermatig weinig mee kunnen bereiken, geen plaats meer krijgen binnen onze psychiatrie.   

Ik zie zelf nog een andere mogelijkheid. Ik ben van mening dat we als hulpverlening meer moeten inzetten op verbinding en creativiteit. Ik geloof erin dat we door samen te werken met alle betrokkenen de bestaande grenzen van onze hulpverlening creatief kunnen ombuigen en omzeilen. Ik geef graag het voorbeeld van mijn eigen organisatie: Outreach De Steiger – De Meander. Dit is een mobiele interventiecel voor personen met een verstandelijke beperking én een bijkomende psychische problematiek. Heel concreet gaat dit over personen die agressief en zelfverwondend gedrag stellen, niet meer uit hun bed geraken, seksueel afwijkend gedrag stellen, … De combinatie van beide problematieken (verstandelijke beperking én problemen met de geestelijke gezondheid) zorgt ervoor dat deze personen niet passen binnen de klassieke hokjes van onze hulpverlening en hierdoor vaak uit de boot vallen. Een nieuw hokje creëren is wellicht niet het antwoord: weldra ontstaat er dan weer een nieuwe groep die toch niet helemaal onder dat vakje valt. Om in te gaan tegen de negatieve spiraal van exclusie en “nergens passen”, zetten wij in op samenwerking en het zoeken naar nieuwe visies en perspectieven die de bestaande grenzen kunnen overstijgen. Zo is Outreach De Steiger – De Meander een samenwerkingsverband tussen 2 psychiatrische ziekenhuizen (P.C. Dr. Guislain – Gent en PC Caritas – Melle), dit zorgt al voor een bijzondere dynamiek. Het zoeken naar verbinding gaat ook verder dan de samenwerking tussen deze 2 ziekenhuizen. Bij elke aanmelding zetten we steeds in op verbinding met het betrokken netwerk. De vele ontmoetingen met cliënten, familie en hulpverleners zorgen ook voor een nieuwe visie: ‘abnormale cliënten’ worden mensen met dezelfde drijfveren als u en ik; ‘lastige ouders die zich overal mee bemoeien’ worden ervaringsdeskundigen die hun kind ontzettend goed kennen; ‘rigide hulpverleners’ worden zoekende mensen, zoekend naar hoe om te gaan met tegenstrijdige perspectieven, moeilijk gedrag en de prestatiedruk, ‘de outreacher als deskundige’ wordt iemand die meer vragen heeft dan antwoorden…

Deze visie geeft opnieuw perspectief en openheid, de vaak ondergesneeuwde krachtbronnen worden terug zichtbaar. Door samen te zoeken en te ‘bricoleren’ (ipv een geprotocoleerde weg van A naar B), ontstaat er een gedeeld dragen van de situatie. En hier ligt voor mij dan ook de essentie van de hulpverlening: “caring is sharing”. Ik zie in het werkveld verschillende initiatieven die hierop inzetten en die zo ook mooie resultaten bereiken. De journalisten in de zaterdagkrant van De Morgen sluiten hun opiniestuk af met de volgende boodschap “lezen, reflecteren en verbeteren”. Ik zou graag eindigen met een ander advies: “luisteren, delen en creëren”.