Zoeken

10 jaar Itinera - ‘Rennen, vallen, opstaan en weer doorgaan’

Raf De Rycke
Psychiatrie & Verpleging

Missie en situering binnen de forensische werking

Ongeveer 10 jaar geleden tekende het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) een beperkt erkenningskader uit om personen met een beperking die met een interneringsstatuut in de gevangenis verbleven kansen te bieden op een intensieve behandeling en begeleiding. Itinera (Itinera betekent ‘op weg gaan’) was een van de eerste initiatieven dat binnen dit erkenningskader aan de slag ging, eerst met 10, later met 20 cliënten. Het is een project dat ressorteert onder het orthopedagogisch centrum Sint-Idesbald in Roeselare en gehuisvest is op de campus van het psychiatrisch centrum Sint-Amandus in Beernem. Itinera richt zich naar mannelijke geïnterneerde personen met een licht of matig mentale beperking en biedt intensieve individuele- en groepsondersteuning, trajectmatige dagbesteding en nachtpermanentie met als doel herval te voorkomen en de cliënten te laten doorstromen naar meer reguliere zorgvormen. Op die wijze vervult Itinera een belangrijke sleutel- en brugfunctie tussen de strafinrichtingen en de zorgsector met een verdere doorverwijzing naar het reguliere zorgaanbod.

"Vanuit Itinera kan een nieuw intersectoraal welzijnspunt alleen maar toegejuicht worden omdat daar lerende netwerken uit voortvloeien die zullen reflecteren en inspireren rond overbruggingstrajecten voor gedetineerden en geïnterneerden in functie van re-integratie"

Itinera situeert zich binnen het geheel van initiatieven die zowel op federaal als op het niveau van de deelstaten werden genomen om geïnterneerde personen een kwaliteitsvolle opvang, behandeling, verzorging, ondersteuning en begeleiding te bieden buiten de muren van penitentiaire instellingen. In dit kader werden door het VAPH naast Itinera nog enkele specifieke residentiële eenheden gecreëerd voor die doelgroep waaronder het project Limes, een eenheid met 30 bedden van het orthopedagogisch centrum Sint-Ferdinand (groep Broeders van Liefde) in Lummen en gevestigd op de campus van het psychiatrisch centrum ASSTER in Sint-Truiden en het project Amanis, een eenheid met 10 bedden van het DVC ’t Zwart Goor in Merksplas (groep Emmaüs) en gevestigd op de campus van het psychiatrisch centrum Bethaniënhuis in Zoersel. De keuze om al die initiatieven in te planten op de campus van een psychiatrisch centrum heeft te maken met de mogelijkheid om ingeval van agressie snel een beroep te kunnen doen op gespecialiseerde hulp vanuit de sector geestelijke gezondheidszorg. Voorts biedt de aanwezigheid van een psychiatrisch centrum het voordeel van psychiatrische expertise ter beschikking te stellen. Al die initiatieven zijn erkend door het VAPH als tehuis voor niet-werkenden.  

Met als titel ‘10 jaar rennen, vallen, opstaan en weer doorgaan’ organiseerde Itinera in het Vormingscentrum Guislain in Gent een druk bijgewoonde studiedag om het tienjarig bestaan te vieren. Naast het delen van resultaten en ervaringen ging de aandacht uit naar de laatste evoluties inzake internering en behandeling van geïnterneerde personen en het formuleren van uitdagingen en een oproep tot intersectorale samenwerking.

Resultaten van 10 jaar

De belangrijkste achtergrond van de cliënten is een verblijf in de gevangenis voor een periode die varieert tussen de 3 tot 20 jaar. Een vrij groot aantal van de cliënten was zelf het slachtoffer van seksueel misbruik of fysieke agressie en komt uit een gezin met alcoholmisbruik. Een substantieel deel had problemen met middelenmisbruik (alcohol en/of drugs) voor hun internering en bijna alle cliënten kregen geen of onvoldoende begeleiding voor hun internering. De cliënten werden voor uiteenlopende delicten geïnterneerd: seksuele feiten, diefstal, geweld en bedreiging, druggebruik, brandstichting, …

De samenwerking met het psychiatrisch centrum Sint-Amandus verloopt heel positief en concretiseert zich in occasionele crisisinterventie, de intensieve samenwerking met Fides (een specifieke unit voor seksueel delinquenten) en het uitwisselen van het dagbestedingsaanbod.

Itinera mag heel fier zijn op de resultaten van 10 jaar werking. Sedert de start van Itinera werden 39 dossiers van cliënten opgestart. In totaal stroomden 19 cliënten succesvol door, slechts 1 cliënt werd terugverwezen naar de gevangenis en momenteel verblijven er 19 cliënten. Belangrijk daarbij is op te merken dat Itinera tijdens de eerste negen jaar werking maar beschikte over 10 bedden.
Het ondersteunings- en behandeltraject schommelt tussen minder dan 1 jaar tot meer dan 5 jaar (< 1 jaar 2; tussen 1-2 jaar 2; tussen 2-3 jaar 5; tussen 3-4 jaar 5; tussen 4-5 jaar 4 en > 5 jaar 2 cliënten). 

Waar komen de cliënten terecht na het afleggen van het zorgtraject in Itinera? Van de 19 cliënten die uitstroomden kwamen er 4 terecht in zelfstandig wonen met begeleiding, 4 in individuele woonvormen met dagelijkse begeleiding, 10 in groepswonen met dagelijkse begeleiding en 1 in een woon- en zorgcentrum.

Blik op de toekomst

Een jubileum is ook een uitstekende gelegenheid om een blik te werpen op de toekomst. Welke uitdagingen kunnen geformuleerd worden binnen het forensisch zorglandschap die ook relevant zijn voor initiatieven zoals Itinera?

Nieuw intersectoraal welzijnspunt  

Tegen 1 januari 2017 wordt gestreefd naar een nieuw intersectoraal welzijnspunt door een fusie van het steunpunt algemeen welzijnswerk, het steunpunt jeugdhulp, de koepel van samenlevingsopbouw, het steunpunt schuldenlast en het steunpunt expertisenetwerken. Vanuit Itinera kan een dergelijk initiatief alleen maar toegejuicht worden omdat in de schoot van het steunpunt lerende netwerken voortvloeien die zullen reflecteren en inspireren rond overbruggingstrajecten voor gedetineerden en geïnterneerden in functie van re-integratie.

Financiering

De financiering van zowel de werking als de infrastructuur blijft een belangrijke uitdaging. Voor de financiering van de werking volgt Itinera minder de piste van de persoonsvolgende financiering en dit niet omwille van principiële redenen, maar omdat die nieuwe financieringsvorm moeilijk te rijmen valt met de betrokken doelgroep zolang die verblijft binnen een zorgvorm zoals Itinera. Na doorstroming naar het reguliere zorgcircuit lijkt de persoonsvolgende financiering wel aangewezen. Voor de financiering van de infrastructuur hoopt Itinera op een uitzondering op de subsidiëringsstop van VIPA (Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden). Een nieuwbouw zonder enige vorm van overheidsubsidiëring is absoluut geen haalbare kaart. Het huidig gebouw kan nog maar een beperkte tijd gebruikt worden.

Vrouwelijke geïnterneerden met een beperking in de gevangenis

Itinera heeft de intentie om het zorgaanbod uit te breiden naar geïnterneerde vrouwen met een mentale beperking in de gevangenis van Brugge. Samen met de Universiteit Gent en de Vlaamse Gemeenschap worden de mogelijkheden daaromtrent verder verkend.  Het is de bedoeling om in de gevangenis van Brugge het huidige penitentiaire zorgaanbod uit te breiden met een gespecialiseerde screening en zorgplanning, individuele ondersteuning, dagondersteuning en het aanreiken van behandelmethodieken voor de medewerker van de gevangenis. Op termijn zou ook voor die doelgroep een oplossing gevonden moeten worden buiten de gevangenismuren. We verwijzen in dat verband naar de unit voor geïnterneerde vrouwen met een hoog risico profiel in het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist in Zelzate. 

De studiedag werd afgesloten door Vlaams minister Jo Vandeurzen die Itinera complementeerde met het waardevolle werk en de mooie resultaten. Dat compliment is ongetwijfeld een hart onder de riem voor alle medewerkers van Itinera.
 

Image
Katrien Marinus
Katrien Marinus is een krachtige madam. Ze is 26 jaar en draait al 4 jaar mee als psychiatrisch verpleegkundige in een open afdeling voor geïnterneerde patiënten in Zorggroep. Sint-Kamillus in Bierbeek. Daar opent dit jaar (het interview werd afgenomen in 2016) ook de eerste Vlaamse longstay ...
Gerelateerde wetenschappelijke artikels
Dit artikel beschrijft het traject waardoor we er binnen het psychiatrisch ziekenhuis Sint-Jan-Baptist en meer specifiek binnen de forensische psychiatrie toe kwamen om te gaan werken met motivationele gespreksvoering (MGV), en dat meer specifiek ...
Ons land telt iets meer dan 4.000 geïnterneerde personen, van wie ongeveer 1.100 of 25% opgesloten zijn in penitentiaire instellingen. De interneringsproblematiek is nooit ver uit het nieuws. De media schuwen de berichten – vaak met een sensationeel ...
In de geestelijke gezondheidszorg behoort vrijheidsbeperking tot de belangrijkste ethische problemen. Cliënten ervaren vrijheidsbeperking als een beknotting van autonomie en veelal ook als een traumatisch gebeuren, zeker als dit gebeurt zonder hun ...

Schrijf je in op onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte