Psychiatrische verpleegkunde aan de keukentafel

Arco werd in 2009 gestart in Fioretti, de kinderpsychiatrische afdeling van het PC Dr. Guislain in Gent. De federale overheid kende middelen toe voor 2,25 voltijdse banen (VTE), dit wordt ingevuld door 1 VTE bachelor psychiatrisch verpleegkundige, 2 masters in de psychologie 0,5 VTE en 0,25 VTE kinderpsychiater . Arco is het Italiaanse woord voor ‘boog’. Een boog die de patiënt, de context en de hulpverlening met elkaar verbindt. We richten ons tot de doelgroep kinderen en jongeren t.e.m. 17 jaar met een verstandelijke beperking en As I-stoornis binnen de regio Oost- Vlaanderen.

Werking 

De aanmeldingen gebeuren telefonisch, nadien volgt een intake. Een vaste persoon van het team wordt aangesteld die de begeleidingen opneemt. Er wordt nauw samengewerkt met de verwijzer en de betrokken instanties. De contacten gebeuren in de thuissituatie, school en/of voorziening. De frequentie en duur is afhankelijk van de vraag.

Soort aanmeldingen

De gemiddelde leeftijd van de kinderen/jongeren die aangemeld worden bedraagt 13 jaar, iets meer jongens dan meisjes. Eén derde van de aangemelde patiënten verblijft in een voorziening. De voornaamste aanmeldingsproblematieken zijn gedrags-en emotionele problemen. Autisme spectrumstoornis is de meest voorkomende diagnose bij aanmelding. De verwijzer stelt voornamelijk een vraag naar ondersteuning in het gezin/leefgroep/school met als belangrijk doel het emotioneel welbevinden te verhogen.

Inhoudelijk

Enkele kernwoorden om de inhoudelijke werking te verduidelijken:

“Iemand echt ontmoeten zonder etiketten of allerlei stigma’s vraagt enige tijd, maar is van groot belang om de persoonlijke sterktes, de krachten, de kwetsbaarheden te leren kennen”

Vertrouwde omgeving

Outreachend werken houdt in dat de hulpverlening zelf ter plekke gaat. Afhankelijk van de vraag bij aanmelding kan dat de leefgroep en/of de school en/of het gezin zijn. De patiënt ontmoeten in zijn of haar eigen vertrouwde omgeving werkt drempelverlagend. Mensen houden minder verborgen, laten zich meer zien zoals ze zijn.

Context

We richten ons niet alleen tot het kind of de jongere die dreigt vast te lopen op iets in hun leven, de bredere context wordt betrokken in de begeleiding. We werken vanuit systeemtherapeutische invalshoek. Observaties van de contacten onderling en de leefomstandigheden geven waardevolle informatie. Die nuttig info wordt verder in de begeleiding aangewend om onderliggende thema’s te kunnen bespreken en aan te pakken.

Ontmoeten

Iemand echt ontmoeten zonder etiketten of allerlei stigma’s vraagt enige tijd, maar is van groot belang om de persoonlijke sterktes, de krachten, de kwetsbaarheden te leren kennen. De aandacht voor het echt ontmoeten is een voorwaarde om als ‘outreachwerker’ goed te kunnen invoegen in de context. Het is nodig om het vertrouwen en mandaat te krijgen om samen te werken.

Objectieve blik

De start van een begeleiding is voor ons een beginpunt. We kijken met een neutrale open blik als buitenstaander. De betrokkenen dreigen echter een eindpunt te bereiken waardoor hun blik steeds verder vernauwd. Vaak werden reeds allerlei methodieken geprobeerd en geraakt hun energie stilaan uitgeput. Door de aansleep van moeilijkheden dreigt niet alleen de patiënt maar de volledige context verlamd te geraken. Het is dan ook van belang om met de bredere context samen te gaan zoeken naar de knoop van het vastlopen. Waar zit de knoop? Wat maakt dat hij steeds steviger aangetrokken lijkt? Wat kan de knoop losser maken of deels ontwarren?

Krachten

Ondanks alle moeilijkheden blijft het een belangrijke oefening om te blijven zoeken naar de dingen die goed lopen. Hoe moeilijk ook, er is steeds iets positief te vinden. Persoonlijke krachten van de patiënt en de context dienen benoemd, bekrachtigd en gestimuleerd te worden. Het levenspad verliep vaak niet rooskleurig, waardoor er meer kwetsbaarheden zijn bij onze doelgroep.

Emotionele ontwikkeling 

Het inschatten van de emotionele ontwikkeling kan helpen om de kwetsbaarheden in het juiste perspectief te plaatsen. Vaak functioneert een aangemeld kind of jongere emotioneel jonger, waardoor een discrepantie ontstaat tussen het aanbod en de noden. Het is een meerwaarde om de emotionele ontwikkeling in te schalen (SEO-R) met de context. De tijd nemen om die inschaling zorgvuldig te doen met de betrokken context doet hun blik verruimen. Er kan betere zorg op maat uitgewerkt worden met minder over- of ondervraging van de mogelijkheden van het kind of de jongere.

Gehoord worden

De context en de patiënt hebben recht op erkenning én het recht om gehoord worden in hun lijden. Ouders geven soms aan dat ze reeds lang op zoek zijn, maar weinig ernstig genomen worden. Ouders blijven echter de expert als het gaat over hun kind. Hulpverlening kan hooguit wat theoretische expertise binnenbrengen. De kinderen/jongeren in onze begeleidingen hebben cognitief beperkte mogelijkheden. Ten onrechte wordt nog vaak gedacht dat ze niets begrijpen en geen uitleg nodig hebben. Naar de kinderen en jongeren luisteren, hen zelf betrekken, uitleg geven en vragen stellen geeft hen de kans om mee na te denken. Vaak kunnen ze de knelpunten duidelijk schetsen en hebben ze zelf ideeën om de knoop te ontwarren. Op die manier krijgen ze letterlijk een plaats in hun eigen hulpverleningsproces en worden niet zomaar beslissingen genomen boven hun hoofd. Kinderen en jongeren die zich verbaal niet kunnen uitdrukken, gebruiken hun lichaamstaal om de volwassenen iets duidelijk te maken. Bij hen is het van belang om niet te snel een oordeel te vellen, maar echt te kijken wat ze willen aantonen, verduidelijken (2015, ontdekkend kijken, J.Heijkoop).

Totaalbeeld

Er is nood aan een totaalbeeld van de kinderen/jongeren die aangemeld worden. Somatische klachten worden vaak niet meer gezien doordat voornamelijk het probleemgedrag op de voorgrond staat. Vanuit onze dienst wordt vaak genetisch, neurologisch, bloedonderzoek, … geadviseerd. Het opvragen van oudere verslaggeving, oplijsten van methodieken die reeds toegepast werden en vroegere hulpverlening geven een ruimer beeld en een belangrijk overzicht.

Afronden met zorg

Outreachbegeleiding is een tijdelijk gegeven. Het is niet de bedoeling dat wij overnemen van de context en/of de patiënt. Hen bijstaan, ondersteunen, respecteren van hun ritme draagt bij om zelf opnieuw te kunnen mentaliseren. Door de patiënt en de context het vertrouwen te geven dat ze verder kunnen, worden ze weer actiever en geraakt de verlamming opgeheven. We ronden de begeleiding zorgvuldig af door een gerichte doorverwijzing indien nodig.  Thuisbegeleidingsdiensten en ambulante therapeuten worden regelmatig gecontacteerd voor verdere opvolging. Net als een verwijzing naar artsen-specialist voor verdere neurologische, kinderpsychiatrische,… opvolging. Vaak is het nodig om een brugje te bouwen naar de nieuwe hulpverlener. Gerichte overdracht is daarbij van belang, zodat de betrokkenen niet het gevoel hebben dat ze opnieuw moeten starten, maar dat er verder kan gebouwd worden. We hebben op vandaag reeds 117 begeleidingen afgerond. 

Toekomst

Op 30 maart 2015 werd de ‘gids naar een nieuw en geestelijk gezondheidsbeleid voor de doelgroep kinderen en jongeren’ door de Interministriële Conferentie Volksgezondheid goedgekeurd. Dit was het startpunt om nieuwe beleidslijnen daadwerkelijk in de praktijk te gaan brengen. Wat ook veranderingen voor Arco inhoudt.
Sinds 1 juli 2016 zijn we ingebed binnen een groter team, nl. het mobiel assertieve team, Oost- Vlaanderen, waarmee de naam Arco verdwijnt. Vanuit de template dubbeldiagnose (psychiatrische problematiek en verstandelijke beperking) haken we aan bij de template assertieve zorg. De huidige personeelsequipe blijft behouden en wordt verder uitgebreid met nieuwe collega’s. De veranderingen geven nog veel onduidelijkheden maar we kijken er naar uit om onze werking in te kantelen in een groter geheel.

Voorstelling 

Ik ben Sofie Van De Ginste afgestudeerd als bachelor in de verpleegkunde, optie psychiatrie en 18 jaar werkzaam in kinderpsychiatrie. Ik deed mijn eerste werkervaring op in ‘de Kaap’ als leefgroepsbeleider. Toen de opstart van Fioretti bekend werd, leek het me interessant om mee aan de wieg te staan van een nieuwe afdeling. Na 7 jaar in de leefgroep te werken met jongeren van 12 tot 16jaar werd de opstart van outreachend werken een nieuwe uitdaging. Het geeft voldoening om het project Arco ingebed te zien in de hervorming in het geestelijke gezondheidsbeleid voor de doelgroep kinderen en jongeren. Ik kijk uit naar de nieuwe uitdagingen binnen het mobiele assertieve team.