"Ik ben blij dat de kinderen naar school gaan", zegt Nicolas zichtbaar opgelucht als we hem ontmoeten met onze mondmaskers aan. "Je moet je dat eens voorstellen, kinderen die zo’n lange tijd niet naar school gaan en hun maatjes niet zien. School is meer dan lesgeven. Sociale contacten, plezier maken, samenleven ... School is leven." Yves treedt Nicolas bij. "Blij dat iedereen terug naar school kan? Uiteraard! We hebben er zo lang naar gestreefd om alle kinderen te laten deelnemen aan onderwijs, laten we hen nu niet terug thuis zetten. Nooit meer met de botte bijl in lockdown."

Hebben kinderen veel gemist tijdens die periode van lockdown, preteaching, afstandsonderwijs, ...

Yves: "Ik zie twee zaken. Enerzijds hebben zoveel leerkrachten moeite gedaan om in contact te komen met hun leerlingen. Ze reden met hun fiets rond, staken oefeningen in de bus, haalden die oefeningen terug op... Leerkrachten polsten ook bij hun leerlingen hoe het met hen ging, hoe het er thuis aan toe ging.... In onderwijs draait alles veelal om kennis. Maar de lockdown maakte duidelijk dat onderwijs het ook mogelijk maakt om aan relaties te werken tussen leerlingen onderling, maar ook tussen leerkracht en leerling. Anderzijds zijn de verschillen na 6 maand thuisonderwijs groter geworden. De plaats waar je wieg staat, speelt wel degelijk een rol. Sommige kinderen hadden de luxe om in een goede structuur terecht te komen waar papa en mama meehielpen met schoolwerk. Maar andere hadden dat niet. In onderwijs spreken we van gelijke onderwijskansen. Maar als het ons doel is om te zorgen voor meer gelijkheid tussen leerlingen, moeten we hen ironisch genoeg ongelijk behandelen."

Nicolas: "Daar komt ook bij dat er kinderen zijn die thuis geen digitale mogelijkheden hebben. Daar moeten we rekening mee houden. Niet alle kinderen staan in dezelfde startblokken. We moeten dus differentiëren. Omgekeerd geldt dat kinderen met veel mogelijkheden niet geremd zouden mogen worden in hun ontwikkeling. Als we differentiëren zoals we de afgelopen tijd veel meer gedaan hebben, kunnen alle kinderen excelleren in wat ze goed kunnen en ja dat kan ook 'kunst' zijn. Er zijn best veel zaken waar ons onderwijs te weinig belang aan hecht, vooral dan kunst, expressie, zeg maar creativiteit in al zijn vormen. En net die hebben we nodig! Als je moeilijkheden in het leven wil overwinnen, dan val je terug op die elementen. Om rechtop te blijven hebben we als mens nood aan creativiteit, spiritualiteit, kunst ... wat dat is wat ons zuurstof geeft.""

Yves: "Dat was inderdaad een probleem tijdens de lockdown. Voor vakken met een hoger maatschappelijk aanzien werd meer moeite gedaan om oefeningen en lessen te organiseren. Zaken die een minder hoog maatschappelijk aanzien hebben, sneuvelden als eerste : creatieve vakken, culturele vakken, spirituele vakken. En laat die net zuurstof geven. Als we mensen willen vormen in hun complete menswording, dan zijn dat essentiële elementen." 

Mondmaskers, afstand houden, vaak de handen wassen... dat zijn we niet gewoon op school. Maar wordt het voor de rest terug zoals we gewoon waren?

Yves: "De school, dat was vroeger de plek waar ‘werd onderwezen’. De leerkracht stond vooraan in de klas en bracht de kinderen de nodige kennis bij. Naar hem of haar moest geluisterd worden. Dat tijdperk is gepasseerd. Leerlingen leren ook buiten de schooluren én buiten de schoolmuren. Dus 'alle kinderen terug naar school?' Ja! Maar laten we niet zonder meer terugkeren naar hoe het was. Er moet structuur zijn in het leven van jongeren, ze moeten relaties aangaan, ze moeten samen leren... In die zin moeten we het onderwijs georganiseerd krijgen voor de kinderen, om kennis op te doen én met aandacht voor al die sociale facetten. Maar tegelijk is het tijd om de klassieke manier van denken te doorbreken. We moeten niet kiezen tussen fysieke lessen in de klas of afstandsleren. Als de leerdoelen het toelaten, zou ik het afstandsleren deel laten uitmaken van het schoolse systeem."

Nicolas: "Neem nu jongeren met autisme. Voor een deel van hen viel het afstandsonderwijs heel erg mee. Zelfs los van corona moeten we daarom een aantal dingen durven herdenken. We moeten kijken naar het belang van het kind en maximaal aansluiten bij wat een kind zelf belangrijk vindt. Zonder uiteraard de sociale component uit het oog te verliezen."

Dus die hele hoerastemming over het feit dat iedereen terug naar school kan en moet, overschaduwt misschien een aantal kansen van het thuisonderwijs... 

Yves: "Ja. De focus van de media lag in augustus vooral op ‘iederéén kan terug naar school’. Maar we mogen inderdaad niet uit het oog verliezen dat er ook heel wat leerlingen en leerkrachten waren die positieve ervaringen hadden met het afstandsonderwijs. Juridisch gezien mag afstandsonderwijs nog steeds niet. Leerlingen zijn verplicht om 9 halve dagen naar school te komen, dat is een artikel in de wetgeving dat geschrapt zou mogen worden wat mij betreft. Er is geen schoolplicht, wél leerplicht. Die twee zouden beter aan elkaar gekoppeld worden."

Kan corona zorgen voor veranderingen in het onderwijs?

Yves: "Corona heeft al voor veranderingen gezorgd! Er begonnen zoveel zaken te bewegen die al lang in beweging hadden moeten zijn. We zitten al jaren met een leerkrachtentekort dat alleen maar groter wordt, de onderwijskwaliteit daalt al jaren (cf. achteruitgang van het Vlaamse onderwijs op de internationale PISA-ranking), aan de diversiteit in onderwijs moet gewerkt worden, de structuren gewoon-buitengewoon en ASO-TSO-BSO moeten herbekeken worden... Die uitdagingen zijn al een aantal jaren aanwezig, maar men bleef morrelen in de marge waardoor de kern van bepaalde problemen onaangeroerd bleef. En toen kwam corona. We moesten het onderwijs heruitvinden. En dan kon er plots veel."

Nicolas: "Dit is het grote voordeel van corona: men – en zeker de leerkrachten – durft buiten de lijnen kleuren. Voorheen durfden we niet en nu moeten we. Dat bracht een zekere creativiteit met zich mee en ik hoop dat we dat kunnen behouden. Want die creativiteit, durf, moed, lef, leiderschap... hebben we nodig om die andere uitdagingen aan te pakken die met de komst van corona zeker niet verdwenen zijn. Uiteraard zal niet iedereen het daar mee eens zijn, maar dat is wat wij zien als we er vanop een afstand naar kijken."

Het klinkt alsof corona het onderwijs voor een stukje deugd heeft gedaan...

Yves "Dat klinkt ironisch, maar als ik erop terugkijk was de lockdown en de nasleep ervan een boeiende periode. We waren moe, maar het was zeer interessant. We konden zoveel doen, proberen en leren. Het mocht fout lopen. Dan probeerden we gewoon opnieuw.  Ik hoop dus dat we het beste van de twee werelden kunnen behouden. Laat ons wat we geleerd hebben zeker niet over boord gooien en het onderwijs verder vorm geven om te kunnen werken aan al die andere uitdagingen die met de komst van corona niet verdwenen zijn. We hebben tijdens en na de lockdown veel naar boven gekeken en gewacht op draaiboeken en procedures. Het gezond verstand was op een bepaald moment helemaal zoek. Wat we nodig hebben, is een minimaal kader en vertrouwen in het gezond verstand van de scholen zelf. Als ik dus nog een droom mag formuleren, dan zou ik graag zien dat de autonomie van de scholen uitgebreid wordt. Dat scholen de ruimte krijgen om hun creativiteit verder aan te wenden om in hun school, met hun leerlingen, in hun lokale context oplossingen te zoeken voor alle organisatorische problemen waar ze mee te maken krijgen."