Image
We moeten het onderwijs heruitvinden
Hoe zal het onderwijs er binnen 10 jaar uit zien? Gaf de coronacrisis ons al een voorproefje van de toekomst of zitten onze leerlingen binnenkort weer voltijds in de klas? Als het van sectorverantwoordelijke voor onderwijs Yves Demaertelaere afhangt, wordt het eerder daar iets tussenin. “Ik hoop dat we de komende 10 jaar naar een meer hybride vorm van onderwijs zullen evolueren waarin we de voordelen van contactonderwijs kunnen combineren met die van afstandsonderwijs.”
Yves Demaertelaere is sectorverantwoordelijke onderwijs bij Broeders van Liefde we blikken met hem vooruit naar 2030, hoe zal het onderwijs er dan uit zien?
Wat zullen volgens jou de grootste veranderingen zijn in het komende decennium?
Yves Demaertelaere: “Ik geloof dat we op diverse vlakken zeker nog een decennium lang in een transitie zullen zitten. We zullen evolueren naar een maatschappij die horizontaler is en minder aan het verticale denkpatroon vasthangt. Door meer en meer horizontaal te bewegen, komt verbinding centraal te staan met anderen die een gelijkaardig normen- en waardenkader delen. We zijn niet langer ingedeeld in de katholieken, liberalen en socialisten. Door in die richting te evolueren, krijgen we een grotere diversiteit. Waar men vroeger nog zou geprobeerd hebben te ‘homogeniseren’, omarmen we vandaag die verschillen. Maar dat creëert wel veel onzekerheid omdat we niet weten hoe we hiermee moeten omgaan. Vroeger kregen we antwoorden op hoe de toekomst er zou uitzien, vandaag krijgen we een wereld waarin we zelf onze weg moeten zoeken aan de hand van onze talenten en opgedane kennis, met een landkaart en een kompas.
Zoals de Franse schrijver Antoine de Saint-Exupéry zei: ‘Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen en vrouwen bij elkaar om hen bevelen te geven, om ze elk detail uit te leggen, om ze te vertellen waar ze alles kunnen vinden. Maar leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee.’ Mensen moeten meer ruimte krijgen om de regie in handen te nemen en de toekomst vorm te geven. Dat vormgeven kunnen mensen echter niet meer alleen. Daarom gaan ze op zoek naar verbinding. We moeten een mozaïek maken van mensen waarin elk stuk zijn eigen identiteit en talenten heeft.”
Hoe zou je dat concreet toepassen op jouw sector?
Yves Demaertelaere: “Onderwijs wordt vaak vergeleken met een tanker, een robuust schip. Een ideaal vervoersmiddel voor grote massa’s op rustige kanalen. Het nadeel aan een tanker is dat enkel de kapitein voldoende zicht (de kennis, informatie…) heeft om te sturen. Wie in het ruim werkt, heeft geen idee naar waar de tanker gaat. Als ik naar de toekomst kijk, dan zullen we in woeliger water terechtkomen. We zullen terecht komen in een woeste zee en dan is een tanker niet zo ideaal. Ik hoop dat we in onderwijs kunnen evolueren naar een vloot waarin alle scholen wendbare bootjes zijn met elk hun eigen kapitein. Ze zullen soms omkeren of in een storm terechtkomen en nat worden, maar uiteindelijk weer bovenkomen. Wat eigen is aan iemand die boven water komt, is dat hij zoekt naar een herkenningspunt. Hij zal zich draaien om zich te oriënteren en te zoeken naar houvast. Een gedeelde visie geeft richting en biedt een kader om mee te werken. Daarom moeten we mensen leren om de regie in handen te nemen zodat ze de ruimte krijgen om boven water te komen en houvast te vinden.”
Wat zijn jouw dromen voor de sector onderwijs?
Yves Demaertelaere: “Mijn grootste droom is om blijvend maatschappelijk relevant en zinvol te zijn in de complexe samenleving. Om met mijn sector te zorgen dat mensen een zinvolle bijdrage kunnen blijven leveren aan de maatschappij én aan zichzelf. Ook mentaal goed in je vel zitten is belangrijk. Ik droom dat in de toekomst onze leerkrachten en directies met goesting blijven werken. We moeten zorgen dat ze daar de tools, de ruimte en de waardering voor krijgen. We moeten hen niet enkel verantwoordelijkheid géven, maar ze moeten ook de mogelijkheid krijgen om verantwoordelijkheid te némen. Mensen willen verbonden zijn met een groter geheel en willen daar een bijdrage aan kunnen leveren. Het is de rol van een organisatie als Broeders van Liefde om die maatschappelijke relevantie te blijven benoemen. We moeten de mensen blijven sturen, maar niet door ze een handleiding te geven over hoe ze een schip moeten bouwen. We moeten ze leiden naar de zee en ze tonen wat die omgeving met hen kan doen.
"Ik droom dat in de toekomst onze leerkrachten en directies met goesting blijven werken. We moeten zorgen dat ze daar de tools, de ruimte en de waardering voor krijgen."
Wat zijn de grootste veranderingen die de coronacrisis heeft teweeg gebracht in het onderwijs?
Yves Demaertelaere: “Corona heeft problemen die er al waren uitvergroot. Ook voor corona waren er kinderen en jongeren die weliswaar naar school gingen, maar mentaal niet echt aanwezig waren. Ze waren niet mee, kregen thuis niet voldoende ondersteuning om te studeren, hadden geen relatie met de leerkracht… Door corona kwamen deze kinderen en jongeren nog eens voltijds thuis te zitten en logden ze vaak ook digitaal niet meer in. Daarmee werd een bestaand probleem plots meer zichtbaar. En daarom komen we in deze pandemie tot de oude reflex dat scholen moeten openblijven. Zo zie ik het niet. Terugkeren naar het oude normaal met klassikaal onderwijs in vakken, een vorm van onderwijsstandaardisatie, lijkt me met de groter wordende diversiteit geen optie. Wat we wél moeten doen is het onderwijs heruitvinden. We moeten het leerrecht garanderen, houvast bieden. Leren doen we niet meer alleen van 9 to 5. Leren doen we dag in, dag uit voor de rest van ons leven.”
Moeten we ons onderwijs dan op een andere manier gaan organiseren?
Yves Demaertelaere: “De mens heeft altijd zelf systemen en organisaties gemaakt. We stellen ons daar vaak geen vragen meer bij. De kans is nochtans groot dat in die systemen wel een weeffout zit. Ik ben van mening dat we het systeem gebouwd hebben en het dus ook kunnen verbouwen. De coronacrisis heeft bepaalde weeffouten in ons systeem blootgelegd en kan daardoor een omwenteling in ons onderwijssysteem in gang steken.
Ik hoop dat we de komende 10 jaar naar een meer hybride vorm van onderwijs zullen evolueren. Leerlingen zullen dan nog steeds naar school komen, maar ze zullen ook thuis studeren. Ook leerkrachten zullen in de toekomst nog van thuis les kunnen geven en hun leerlingen opvolgen. Leerkrachten zullen er in de klas bovendien niet meer alleen voor staan. Een school zal bestaan uit multidisciplinaire teams van leerkrachten die de verantwoordelijkheid opnemen voor een community van leerlingen over de leerjaren (en vakken) heen. Wanneer we ons onderwijs op die manier kunnen organiseren, zie ik meer kansen ontstaan voor leerkrachten om een meer duurzame relatie aan te gaan met hun leerlingen en meer met hen in verbinding te staan. Maar tegelijk ook om de ruimte te nemen om als team meer zelf te kunnen regelen en beslissen.”
"De coronacrisis heeft bepaalde weeffouten in ons systeem blootgelegd en kan daardoor een omwenteling in ons onderwijssysteem in gang steken."
En dat geeft leerkrachten ook de kans om meer in te spelen op de verschillen tussen leerlingen?
Yves Demaertelaere: “Inderdaad! Vandaag is het heel moeilijk om rekening te houden met de diversiteit in een klas. In het klassieke denken staat de leerkracht voor de klas om zijn les te geven, de leerling studeert en de hele klas zal op een afgesproken moment een toets afleggen. Ondertussen start de leerkracht al met het volgende hoofdstuk en als leerling moet je maar zorgen dat je mee bent. De feedback van de toets komt dan wanneer we al volop in het volgende deel zitten. Weeffouten in het systeem zoals deze worden dan bijvoorbeeld opgevangen
door bijlessen. Maar dat volstaat voor mij niet als oplossing. Ik zie wel toekomst in wat men ook wel eens de ‘gamification’ van het onderwijs noemt. In dat systeem kan een leerling pas naar het volgende ‘level’ als hij het huidige level bereikt heeft en kent. Waarom moet een leerkracht
blijven lesgeven voor het gemiddelde van de klas als de technologie zodanig evolueert dat we die kunnen inzetten als alternatieve en ondersteunende leerstrategie?”
Om af te sluiten: wat wil je voor jezelf bereiken tegen 2030?
Yves Demaertelaere: “Ik hoop dat ik tegen 2030 op z’n minst de directies en de leerkrachten heb kunnen inspireren en dat ik een zinvolle bijdrage heb geleverd. Ik wil iedereen aanmoedigen om op grote schaal te denken en op kleine schaal te organiseren. Mensen moeten niet alleen doen wat anderen in de oude structuur hebben bedacht, maar zelf de regie in handen nemen. Iedereen moet meer een doenker worden – een doener en denker.”
"Mensen moeten meer ruimte krijgen om de regie in handen te nemen en de toekomst vorm te geven."
